Πλάτων και Σοφιστές
Θα κλείσουμε αυτή τη σύντομη εισαγωγή στον Πλάτωνα με μια αναφορά στη σχέση του με τους σοφιστές.
Είναι γνωστό ότι ο Πλάτωνας αντιτάχθηκε στο εκπαιδευτικό σύστημα της σοφιστικής. Αυτό είναι απολύτως δικαιολογημένο αφού θεωρούσε ότι η σοφιστική δεν υπηρετούσε εκείνο που ο ίδιος αποκαλούσε σοφία.
Οι σοφιστές εμφανίστηκαν στο προσκήνιο του 5ου αιώνα, και κόμισαν μια καινοτομία, τη στροφή προς τον άνθρωπο. Μέχρι τότε η έρευνα και ο προβληματισμός στρεφόταν γύρω από τη φύση, γύρω από το πρόβλημα της πρώτης ουσίας από την οποία προέκυψε ο κόσμος. Αυτό ήταν το αντικείμενο των λεγόμενων προσωκρατικών φιλοσόφων. Οι σοφιστές τώρα εστιάζουν την προσοχή τους στον άνθρωπο. Γίνονται περιπλανώμενοι δάσκαλοι έναντι αδράς αμοιβής. Οι μαθητές τους είναι νέοι που φιλοδοξούν να εξασφαλίσουν κοινωνική προβολή και δημόσια αξιώματα. Έτσι, η διδασκαλία που λαμβάνουν έχει να κάνει με την καλλιέργεια της ικανότητας να πείθουν τον ακροατή. Μαθαίνουν να προβάλλουν «απόψεις» και να τις υποστηρίζουν με ακαταμάχητη επιχειρηματολογία, αλλά και ρητορική δεινότητα. Ως εκ τούτου, η ρητορική είναι το βασικό διδασκόμενο μάθημα. Οι παραπάνω ικανότητες αναπτύχθηκαν τόσο πολύ σε ορισμένους σοφιστές ώστε να είναι σε θέση να «αποδείξουν» ότι το άσπρο είναι μαύρο και τούμπαλιν!

Με λίγα λόγια, η διδασκαλία των σοφιστών αποσκοπούσε στην επιτυχία στη ζωή. Αντίθετα, η πλατωνική διδασκαλία στόχευε στην αναζήτηση της αλήθειας, στην προαγωγή της γνώσης και στην καλλιέργεια της αρετής. Η «περίθαλψη (φροντίδα) της ψυχής» ήταν πρώτιστο μέλημα, και αυτές οι αξίες ήταν συστατικά κάθε φιλοσοφίας που ο Πλάτωνας χαρακτήριζε ως «γνήσια».
Επειδή πρέπει να είμαστε δίκαιοι, οφείλουμε να πούμε ότι πολλοί από τους σοφιστές ήταν άτομα ευφυή και με μεγάλη εγκυκλοπαιδική μόρφωση. Οι επιφανέστεροι από αυτούς ήταν ο Πρωταγόρας και ο Γοργίας, ονόματα που δίνουν τον τίτλο στους δύο ομώνυμους πλατωνικούς διαλόγους.
Δύο γνωστές ρήσεις του Πρωταγόρα είναι το: «Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος», και το: «Περί δε θεών ουκ οιδ΄ως εισίν ουδ΄ως ουκ εισίν…».
Η πρώτη ρήση διατυπώνει έναν ανθρωποκεντρισμό κι έναν υποκειμενισμό, ενώ η δεύτερη διατυπώνει έναν αγνωστικισμό, αλλά και μιαν αδιαφορία έναντι του υπερβατικού και γενικά του αόρατου.
Μια τέτοια στάση ζωής είναι αντίθετη προς εκείνην του Πλάτωνα, ο οποίος σε όλο το έργο του βεβαιώνει την ύπαρξη του Ανώτερου, της ψυχής, και των αόρατων κόσμων. Σχετικά με την έννοια του Θείου, χρησιμοποιεί άλλοτε τον πληθυντικό (οι Θεοί) και άλλοτε τον ενικό (ο Θεός). Όταν μιλάει για «θεούς», εννοεί σαφώς όντα ανώτερα του ανθρώπου. Όταν μιλάει για «Θεό» εννοεί την απρόσωπη, υπέρτατη Αρχή των όντων, ανώτερων και κατώτερων.
Μερικές φορές πάλι χρησιμοποιεί τη λέξη «θεός» με επιθετική σημασία που δηλώνει την ιδέα του υψηλού, του τελειωμένου όντος, δηλαδή τη χρησιμοποιεί σαν προσδιορισμό δηλωτικό ιδιότητας.

Θα παραθέσουμε τις τρεις κατηγορίες ύπαρξης ιδωμένες από διαφορετική σκοπιά, παραλληλισμένες με εκείνην του Πλάτωνα:

Επίπεδα Σκέψης: Συγχρονικό, Διαχρονικό, Εξωχρονικό
Συστήματα(κατά την Κυβερνητική): Εντροπικά, Απροσδιόριστα, Πλήρη
Πλατωνικά Όντα: Αισθητά, Μαθηματικά, Ιδεατά

Στην πρώτη κατηγορία, της σκέψης, το πρώτο επίπεδο αναφέρεται στο εφήμερο, το θνησιγενές, το δεύτερο σ΄αυτό που διαπλέει το χρόνο, και είναι μακράς διαρκείας, ενώ το τρίτο αφορά το πέρα από το χρόνο, το άχρονο και συνεπώς άφθαρτο, αθάνατο.
Στη δεύτερη κατηγορία έχουμε τα εντροπικά συστήματα, εκείνα που υπόκεινται στην εντροπία, δηλαδή τη θερμοδυναμική υποστάθμιση, δηλαδή φθείρονται και πεθαίνουν.
Στην επόμενη βαθμίδα υπάγονται τα συστήματα που η συμπεριφορά τους είναι μη προβλέψιμη, ενώ τα πλήρη συστήματα είναι χωρίς εντροπία, επομένως άφθαρτα.
Στην πλατωνική κατάταξη τα αισθητά όντα είναι εφήμερα και εντροπικά, άρα θνησιγενή. Τα μαθηματικά όντα μετέχουν και της ανώτερης και της κατώτερης φύσης, επειδή μαθαίνουν (μαθημα-τικά), μετέχουν των ιδεατών όντων και αντιπαλεύουν την εντροπία, καθώς, σύμφωνα με την Κυβερνητική, το αντίδοτο στην εντροπία είναι η πληροφορία. Και μαθαίνω σημαίνει εισάγω πληροφορίες (και βέβαια: «Η πληροφορία κυβερνά τον κόσμο»).
Τα ιδεατά όντα αντιστοιχούν στα πλήρη συστήματα, δεν υπόκεινται συνεπώς στην εντροπία, ούτε στο χρόνο -είναι αεί όντα, αϊδια όντα.
Από τα παραπάνω γίνεται εμφανές ότι οι σοφιστές δεν αγγίζουν καθόλου το τρίτο επίπεδο σκέψης, συστήματος ή όντος. Επομένως, αυτό που αποκαλούμε «πνεύμα» είναι εκτός της σοφιστικής εκπαίδευσης.

Σήμερα ο όρος «σοφιστεία» έχει σαφώς αρνητική σημασία, σημαίνει τη στήριξη ή απόδειξη μιας θέσης με στρεψόδικα επιχειρήματα. Αλλά η αντιφατική εποχή μας, ενώ έχει αυτή τη γνώμη, εντούτοις αποδέχεται και συχνά επιβραβεύει τη σοφιστική πρακτική σε αρκετές εκφάνσεις του βίου. Το καλύτερο παράδειγμα είναι οι πολιτικοί, εξαιρετικοί εκπρόσωποι της σοφιστικής ρητορείας, ικανότατοι στο να παρουσιάζουν το μαύρο άσπρο. Βέβαια, σε τέτοιους πολιτικούς αρμόζει καλύτερα ο όρος «πολιτικάντιδες», γιατί η πολιτική και οι έντιμοι εκπρόσωποί της είναι άκρως σημαντικά πράγματα.
Για να ξαναγυρίσουμε στον Πλάτωνα, η πλατωνική διαλεκτική αναζητεί την αλήθεια, την επιστήμη, τη ΓΝΩΣΗ, ενώ η σοφιστική την άποψη, τη ΓΝΩΜΗ. Ο Πλάτωνας ορίζει τρεις βαθμίδες νοητικής ανάπτυξης:
Άγνοια, δόξα (γνώμη, άποψη), γνώση.
Ας κλείσουμε με τον πλατωνικόο ορισμό του σοφιστή:
«Νέων πλουσίων ενδόξων έμμισθος θηρευτής» (Πληρωμένος κυνηγός πλούσιων αριστοκρατών νέων).