Ο Πλάτωνας και οι άλλοι φιλόσοφοι
«Κάθε γνήσια διδασκαλία έχει δύο βασικά γνωρίσματα: τη μέριμνα για το κοινό καλό και την αποδοχή όλων των προηγούμενων διδασκαλιών». Έτσι λέει η Άγκνι Γιόγκα, και έτσι συμβαίνει στην πλατωνική φιλοσοφία.
Πραγματικά, στη φιλοσοφία του Πλάτωνα μπορείς να βρεις όλους τους προγενέστερους μεγάλους φιλοσόφους, από τους Ορφικούς μέχρι τον Ηράκλειτο και τον Πυθαγόρα. Η πλατωνική φιλοσοφία είναι κατεξοχήν συνθετική και περιεκτική. Ωστόσο καταλύτης στη ζωή του Πλάτωνα υπήρξε η ιδιαίτερη προσωπικότητα που ακούει στο όνομα Σωκράτης.
Στην πρώτη νιότη του ο Πλάτωνας έγραφε ποιήματα, η γνωριμία του όμως με τον Σωκράτη άλλαξε την πορεία της ζωής του. Έκαψε τα ποιήματά του στο βωμό του Ηφαίστου και αφιέρωσε το χρόνο του στη φιλοσοφία. Ήταν τότε είκοσι χρονών και ο Σωκράτης εξήντα.
Η σχέση του με τον Σωκράτη είναι ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει αρκετά τους μελετητές. Εν πρώτοις, ήταν σχέση δασκάλου και μαθητή; Η επικρατούσα απάντηση στο ερώτημα είναι ναι, και από ορισμένη άποψη ισχύει. Ωστόσο, ο ίδιος ο Πλάτωνας δεν αποκαλεί πουθενά τον Σωκράτη «δάσκαλο» αλλά «φίλο». Άλλωστε ο ίδιος ο Σωκράτης δήλωνε ότι δεν ήταν δάσκαλος κανενός. Επίσης, μπορούμε να πούμε ότι από τα δύο μεγέθη, Σωκράτης και Πλάτων, το δεύτερο είναι μεγαλύτερο.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, η μεγάλη αγάπη του Πλάτωνα για τον Σωκράτη και η απόλυτη εκτίμηση στο πρόσωπό του -τον χαρακτηρίζει ως «τον καλύτερο άνθρωπο»- είναι καταφανής όχι μόνο από τον τρόπο που τον παρουσιάζει, αλλά και από το γεγονός ότι τον βάζει πρωταγωνιστή σε όλους, σχεδόν, τους διαλόγους του.

Ένα δεύτερο ερωτηματικό είναι το κατά πόσον η προσωπικότητα του Σωκράτη αποδίδεται ρεαλιστικά ή όχι. Μπορεί κανείς να απαντήσει, θετικά στο παραπάνω ερώτημα, επειδή ο Σωκράτης ήταν μια πασίγνωστη φυσιογνωμία μέσα στην Αθήνα, επομένως ο Πλάτωνας δεν θα μπορούσε να τον παρουσιάσει διαφορετικά απ΄αυτό που όλος ο κόσμος ήξερε. Ειδικά οι τρεις διάλογοι Απολογία, Κρίτων και Φαίδων, θεωρείται ότι απεικονίζουν και αναπαριστούν με αρκετή ακρίβεια τις τελευταίες μέρες της ζωής και το θάνατο του Σωκράτη. Και εδώ παρουσιάζεται ένα πραγματικό μεγαλείο ψυχής, κι ένα ανυπέρβλητο ηθικό ανάστημα.
Μέσα από τις σελίδες του πλατωνικού έργου ο Σωκράτης γίνεται αθάνατος, ένα αιώνιο σύμβολο ήθους, θάρρους και ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Ένα αληθινό υπόδειγμα γνήσιου φιλοσόφου.
Τώρα, όσον αφορά την ακρίβεια των παρουσιαζόμενων ως ιδεών του Σωκράτη στους διάφορους διαλόγους, μπορούμε να είμαστε περίπου βέβαιοι ότι πολλές από τις εκτιθέμενες ιδέες είναι καθαρά πλατωνικής προέλευσης, τις οποίες όμως ο Πλάτωνας βάζει γενναιόδωρα στο στόμα του Σωκράτη. Και αυτό το γεγονός μαρτυρά πάλι την αγάπη και την αφοσίωση του Πλάτωνα στον εκλιπόντα «πρεσβύτερο φίλο» του. Και επίσης το ψυχικό μεγαλείο του συγγραφέα.
Για τον Σωκράτη έχουν γράψει και άλλοι Αθηναίοι συγγραφείς, αλλά, παρά τον προφανή σεβασμό και θαυμασμό τους στο πρόσωπό του, απέχουν πολύ από την ομορφιά, το ύψος, και τη μοναδική ζωντάνια των πλατωνικών κειμένων.

Μένει να αναφερθούμε στη σχέση του Πλάτωνα με τον άλλο διάσημο φιλόσοφο της εποχής, τον Αριστοτέλη.
Ο Αριστοτέλης, πολύ νεότερος του Πλάτωνα, φοίτησε στην Ακαδημία του δεύτερου για δέκα ολόκληρα χρόνια. Τα επόμενα χρόνια της ζωής του τα αφιέρωσε στο να προσπαθεί να καταρρίψει τις πλατωνικές θέσεις.
Μερικοί θεωρούν αυτή την πρακτική «πολύ υγιή», διότι δείχνει «ανεξαρτησία πνεύματος, ζωτικότητα, ερευνητικό φρόνημα», κ.τ.λ.. Κάποιοι πάλι είπαν γι΄αυτόν ότι είναι «το πουλάρι, που, αφού βύζαξε τη μάννα του, μετά την κλώτσησε»! Οπωσδήποτε, δεν μοιάζει καθόλου στη σχέση του Πλάτωνα με τον Σωκράτη, είναι ακριβώς στον αντίποδα.
Ό,τι κι αν πιστεύει κανείς, το γεγονός είναι ότι ο Αριστοτέλης δεν κατανόησε καθόλου την πλατωνική σκέψη και, όπως σωστά έχει επισημανθεί, «την έχει κάνει σχεδόν καρικατούρα». Η μη κατανόηση αυτή είναι … κατανοητή, διότι έχουμε δύο συνειδητότητες διαμετρικά αντίθετες, ή, πάντως, πολύ διαφορετικές. Ο Πλάτωνας είναι μια συνειδητότητα που, μαζί με τη ρεαλιστική πλευρά, χαρακτηρίζεται έντονα και από μια υπερβατική (γιατί δεν μας αρέσει πολύ η λέξη «μυστικιστική») ποιότητα. Το δεύτερο αυτό στοιχείο απουσιάζει τελείως από τον Αριστοτέλη, που είναι ασφαλώς υψηλής νοημοσύνης, αλλά παραμένει στα πλαίσια της κοινής ή τυπικής λογικής, της οποίας είναι ο άριστος εκπρόσωπος. Σήμερα όμως, η σύγχρονη φυσική έχει ξεπεράσει και καταρρίψει τα γνωστά αξιώματα της Τυπικής Λογικής, τα οποία ασφαλώς ισχύουν πάντοτε στην καθημερινή ζωή αλλά δεν ισχύουν καθόλου στο χώρο της υποατομικής κλίμακας. Εξάλλου, ο Αριστοτέλης δεν καταλαβαίνει τη μαθηματική σκέψη του Πλάτωνα, η οποία επίσης έχει δικαιωθεί από τα σύγχρονα μαθηματικά.
Έτσι, δεν μπορούμε να στηριχτούμε καθόλου στις αναφορές του Αριστοτέλη τις σχετικές με την πλατωνική διδασκαλία, επειδή στερούνται πιστότητας, τόσο με την έννοια της κατανόησης όσο και με την έννοια της πρόθεσης.
Τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι ο Αριστοτέλης εξέθρεψε στον μεσαιωνικό -θεολογικό σχολαστικισμό, ενώ ο Πλάτωνας την ανάσταση της ελεύθερης έρευνας και δημιουργίας, την Αναγέννηση των Γραμμάτων και των Τεχνών.